KNNV Waterweg-Noord: 20 jaar varenonderzoek in de Lickebaert
20 juli 2020. Bij de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische
Vereniging (KNNV) - afdeling Waterweg-Noord is het rapport “20 jaar
varenonderzoek in de Lickebaert” verschenen. Dit rapport beschrijft de
varens van de Lickebaert, het buitengebied tussen Maassluis en Vlaardingen.
Er zijn 16 soorten varens gevonden, waaronder diverse zeer zeldzame en 11
ondersoorten, (cultuur)variëteiten en hybriden van deze soorten. Het rapport
is geschreven door Loek Batenburg, ex voorzitter van de KNNV afdeling
Waterweg Noord.
Download hier het rapport van de KNNV website.
In de laatste decennia is het gebied, vroeger grotendeels bestaande uit
grasland, sterk veranderd door bebossing en de aanleg van recreatieplassen.
Hierdoor en door de klimaatverandering zijn er nu veel meer soorten varens
aanwezig. Bij sommige soorten gaat de uitbreiding nogal traag, bij andere -
met name tongvaren in het Volksbos - razendsnel.
Geschubde mannetjesvaren Lickebaert 17 juli 2016. Foto KNNV.
Een onderdeel van de Lickebaert is het Volksbos, het oudste, grootste en
enige nog bestaande protestbos in Nederland. De bedoeling was hier een
mega-vuilstort van te maken. Dit stuitte op massale weerstand van
omwonenden, culminerend in “Groeiend Verzet in de Lickebaert”: op 12
december 1992 werden door zo’n 6.000 mensen ca.16.000 bomen en struiken
geplant op bijna 20ha. Sindsdien 1996 heeft de KNNV dit bos gemonitord.
Naast diverse leden van de KNNV heeft ook het Nationaal
Herbarium Nederland in Leiden geholpen bij het onderzoek. Alle meldingen
zijn op www.waarneming.nl gecontroleerd. Vele varens zijn gedroogd en opgenomen
in het Rijksherbarium.
De bosvakken zijn in de winter bezocht omdat ze dan min of meer
doordringbaar zijn en er dan voldoende zicht is. De brandnetels zijn ‘s
winters bovengronds afgestorven, terwijl de meeste varens nog heel lang
groen blijven, sommige zelfs de hele winter en daardoor goed herkenbaar.
De recente grootschalige werkzaamheden in het gebied hebben de varens
betrekkelijk weinig schade toegebracht, wel zijn er enkele exemplaren gered
omdat hun bosje gerooid werd. Meer geluk dan wijsheid, want bij de
tracékeuze voor de Blankenburgverbinding zal echt niet naar de varens zijn
gekeken.
Brede eikvaren boven en gewone eikvaren onder op schietwilg Volksbos 20 februari 2016. Foto KNNV.
Een grote bedreiging is het massaal sterven van essen die door de
essentaksterfte zijn aangetast. In de Lickebaert zijn vrijwel alle essen al
dood of aan het afsterven. Zolang het om verspreide essen tussen andere
boomsoorten gaat valt het nog enigszins mee, maar onder pure essen-bestanden
gaan de bramen, nu niet meer geremd door lichtgebrek, alle andere planten
overwoekeren. De fraaie groep zachte naaldvarens in het Wielerbaanbos staat
onder zo’n essen-kerkhof. Staatsbosbeheer is van plan om in 2021 op grote
schaal essen in de Lickebaert te gaan ruimen en vervangen door andere
boomsoorten. Het is te hopen dat zij daarbij de meer bijzondere varens
zoveel mogelijk ontzien.
Extreme droogte in voorjaar en zomer lijkt sinds 2018 structureel te
worden in Nederland. De op de grond groeiende varens in de vochtige bossen
hier hebben er zo te zien nog niet veel last van. Anders ligt dat voor de
eikvarens die op bomen groeien. Volgroeide eikvarens laten bij droogte hun
blad verschrompelen en overleven op water dat ze in hun wortelstokken hebben
opgeslagen, maar jonge planten hebben nog geen uitgebreid reservoir. Vaak
blijken deze dan ook één of twee jaar weer verdwenen te zijn.
Bron: Persbericht KNNV 20 juli 2020.
| 
